© Thomas Moens
56 jaar geleden stuurden wetenschappers van UCLA (University of California, Los Angeles) het allereerste bericht via het internet: “LO”. Het systeem crashte, de rest van het woord ‘login’ ging verloren. Vandaag, op Internationale Dag van het Internet, vieren we een technologie die niet gewoon onze wereld veranderde, maar haar hertekende. Sneller dan drukpers, radio of televisie dat ooit konden. Ze schonk ons vrijheid, kennis en verbondenheid en bracht tegelijk een oud spook terug: verzuiling. Alleen heet ze nu niet meer katholiek, liberaal of socialistisch, maar algoritmisch.
Waar vroeger een zuil bepaalde wat we lazen, doet nu een algoritme dat. Sociale media bouwen digitale muren rond onze meningen. We krijgen vooral te zien wat onze mening bevestigt, want dat levert meer kliks op. Het resultaat? Filterbubbels die het publieke debat verdunnen tot een echo van onszelf. De logica van aandacht verdringt de logica van inzicht.
Eigen digitale ruimte
De oude zuilen beheerden hun eigen media en kozen zo zelf wat mensen te lezen en te horen kregen. De nieuwe zuilen zijn in handen van buitenlandse techbedrijven die bepalen wat zichtbaar is in onze digitale ruimte. Terwijl Vlaamse journalistiek en cultuur uit beeld dreigen te verdwijnen, domineren internationale platforms onze tijdlijnen. Om Vlaanderen niet onzichtbaar te maken in de eigen huiskamers moeten we onze eigen digitale ruimte bewaken.
Maar het gevaar is niet enkel cultureel, het is ook democratisch. Wie enkel nog leeft in een algoritmische bubbel, verliest voeling met nuance, met feiten, met anderen. Mediageletterdheid is dus ook democratische geletterdheid en vrijheid van meningsuiting heeft enkel betekenis als we ook nog kunnen en willen luisteren.
Betrouwbare nieuwsmedia zijn belangrijker dan ooit. We hebben media nodig die ons als gemeenschap verbinden. Dat geldt des te meer voor onze jongeren: één op de drie zegt geen interesse te hebben in nieuws, en wie het wél leest, krijgt het via sociale media aangereikt. Onze redacties beseffen dat en proberen met gratis abonnementen jongeren opnieuw aan boord te krijgen, tegen de stroom van algoritmes in.
Kritische burgers
We staan nog maar aan het begin van het digitale tijdperk. Een beter internet vraagt geen luie wetgeving zoals een verbod op sociale media, maar kritische burgers. Ook Europa moet die uitdaging ernstig nemen: met consequente handhaving van digitale regels, een kordate aanpak van de toxische kanten van sociale media en vooral door te investeren in educatie en mediawijsheid.
Wat we nodig hebben is een digitale ruimte waar meningen botsen zonder dat de samenleving breekt. De verzuiling van vroeger sloot mensen op in hokjes, laten we met ons beleid ervoor zorgen dat sociale media er geen nieuwe metselt op basis van kliks en likes.
